Wie slim bouwt, bouwt klimaatbestendig en duurzaam. Dat betekent rekening houden met klimaatverandering en het bestaande zo min mogelijk verstoren.

Een kavel bouwrijp maken, hoe doe je dat? Je kunt de boel overhoop gooien, platwalsen en compleet opnieuw inrichten. Of je benut het bestaande en bedenkt hoe dit in de toekomst verandert.

Denk aan de grondwatersituatie, de bodemopbouw en bodemsamenstelling, de bestaande hoogteverschillen en beplanting. Alles wat er nu is, kan door klimaatverandering veranderen. In dit stuk bespreken we hoe je hiermee rekening kunt houden bij het bouwrijp maken van een kavel.

Sparen bestaande situatie

Of je nu een kavel of een heel gebied herinricht, houd doorlopend de eindsituatie voor ogen: waar komen gebouwen, waar tuinen en ander groen, waar infrastructuur zoals wegen en leidingen? En richt bouwactiviteiten zo in dat bestaande kwaliteiten behouden blijven.

Bescherm bijvoorbeeld de grond voor tuinen en ander groen tegen dichtrijden. Door de huidige bodemopbouw in stand te houden, bespaar je het bodemleven en houd je de infiltratie van hemelwater in stand.

Bescherm ook de bomen tegen schade. Plaats latten en hekken rond de bomen en kies voor materiaalopslag een plek waar later verharding komt.

Benutten bodemopbouw

Benut je de huidige bodemopbouw- en samenstelling, dan bestrijd je droogte en beperk je maaivelddaling en wateroverlast.

Dat zit zo: de opbouw en samenstelling van de bodem beïnvloeden de grondwaterstromen. Verstoor je de stromen, dan verstoor je mogelijk de infiltratie van hemelwater en/of het vasthouden van grondwater.

Een geohydrologisch onderzoek leert je hoe je verstandig omgaat met bouwgrond. Dit onderzoek brengt de bodemopbouw en de waterdoorlatende eigenschappen van de bodem in kaart.

Behouden van bestaande beplanting

Door bestaande beplanting en in het bijzonder bomen te behouden, voorkom je aantasting van de biodiversiteit. Doordat grote bomen schaduw bieden beperken ze hitte. Ook andere, lagere planten verkoelen de omgeving. Bladeren verdampen vocht en onverhard oppervlak laat water door.

Op klimaatverandering gerichte herinrichting

Verstandig een gebied herinrichten? Onderzoek de mogelijkheden voor waterafvoer, water vasthouden en infiltratie. En bedenk dat de bestemming van de grond mede bepaalt hoeveel en welke grond nodig is voor ophoging.

Een wadi vereist andere grond dan de bodem onder een huis. Kleigrond houdt water vast, in zandgrond zakt water weg. Beplante grond verkleint de kans op wateroverlast, verharding vergroot de kans op wateroverlast. En met de juiste materiaalkeuze voor de bouw van fundamenten en andere diepstekende bouwwerken ondersteun je de vrije doorstroming van grondwater.

Gebruik van hoogteverschillen

Met bestaande hoogteverschillen kun je regenwater op een natuurlijke manier afvoeren. De keuzes die je maakt zijn van invloed op de indeling van de kavel: waar komen gebouwen, waar mag water tijdelijk staan, waar permanent en waar moet water direct wegstromen.

In een nieuw gecreëerd gebied, kun je juist hoogteverschillen aanbrengen. Bijvoorbeeld een bolling in plaats van een vlak maaiveld, zoals op Centrumeiland IJburg.

Verhoogd bouwen

Kies bij hoge grondwaterstanden voor verhoogd bouwen in plaats van grond ophogen en draineren. Zo bouw je met behoud van de natuurlijke bodemomstandigheden, vegetatie en bodemleven.

Een verhoogd vloerpeil van woningen ten opzichte van het maaiveld, voorkomt wateroverlast bij huisbuien. In de buurt Mi Oso zijn de woningen 30 cm hoger dan het straatniveau. Dit heeft direct positief effect op het buitenhouden van eventueel regenwater op straat.

Verhoogd bouwen kan op verschillende manieren. Het huis kan op palen staan. Door de palen iets langer te maken wordt de woning waterrobuust. Dit kost nauwelijks meer en levert met een goed ontwerp een aantrekkelijk beeld op. En de tuin kun je verhogen met vlonderachtige terrassen op vloerpeilniveau. Hierdoor ontstaat een beeld van een doorlopend landschap met minimale aantasting door de bebouwing.

Kruipruimteloos bouwen

In Nederland bouwen we woningen met kruipruimtes. Jarenlang beschermden kruipruimtes onze huizen met houten vloeren tegen ongedierte, koude grondtemperaturen en overstromingen. Tegenwoordig bouwen we met geïsoleerde betonvloeren. De noodzaak van ventilatie onder de vloer is hiermee verdwenen.

Een nadeel van bouwen met kruipruimtes, is dat ze door hoge grondwaterstand permanent of tijdelijk onder water kunnen staan. Kruipruimteloos bouwen beschermt woningen tegen stijgend grondwater.

Een woning bouwen zonder kruipruimte stelt andere eisen aan de vloerconstructie, de riolering en de vloerisolatie. De standaard vloerconstructie in Nederland bestaat uit een geïsoleerde betonnen vloer op een betonnen funderingsbalk die op palen is gefundeerd. Bij bouwen zonder kruipruimte kun je een vergelijkbare vloerconstructie toepassen. De ruimte onder de vloer kun je geheel of gedeeltelijk vullen met zand, schelpen of ander lichtgewicht isolerend materiaal.

Een ander belangrijk punt bij kruipruimteloos bouwen, is de riolering.  Wanneer in een later stadium problemen ontstaan, dan zijn de aansluitingen niet meer of slecht bereikbaar. Leg waterleidingen daarom waar mogelijk buiten de woning aan. Elektra- en gasleidingen vormen geen probleem.

Kelders

In plaats van een kruipruimte kun je je een waterdichte kelder bouwen. Amsterdam heeft regels opgesteld voor het aanleggen van een kelder. Op een aantal plekken in de stad leidt onderkelderen (of ondergronds bouwen) tot problemen met het grondwater. Er kunnen aanvullende randvoorwaarden gelden. Kelders moeten tot aan het vloerpeil altijd volledig waterdicht zijn.