Verkoelende werking van bomen

In het voorjaar van 2019 is een onderzoek van start gegaan over de verkoelende werking van bomen in de Stadionbuurt in Amsterdam. In Nederland krijgen we steeds vaker te maken met extreem droge en warme zomers. Groen neemt water op, werkt verkoelend door verdamping en bladeren geven schaduw. Daarom spelen bomen een belangrijke rol in het klimaatbestendig maken van de stad.

Verkoelende werking van bomen

Er zijn verschillende manieren om een straat of buurt hittebestendig te maken. Het creëren van schaduw is de beste manier om de gevoelstemperatuur te verlagen. Gebouwen, parasols en doeken zorgen voor schaduw, maar bomen zijn ook een oplossing. Het verschil tussen de gevoelstemperatuur in de felle zon of in de schaduw van een boom kan tussen de 3 tot 19 graden Celsius zijn!  Bomen zorgen niet alleen voor schaduw, maar ook voor verdamping wat verkoelend werkt. Bomen verdampen water via de huidmondjes van hun bladeren. Dit proces wordt transpiratie genoemd. Het verdampen van water kost energie en zorgt voor verkoeling van de luchttemperatuur.

Tijdens droge zomers verliezen bomen al vroeg hun bladeren. Hierdoor zorgen ze voor minder schaduw en verdamping. Waarschijnlijk komt dit doordat het grondwater te veel is verlaagd en daarmee buiten het bereik van de boomwortels zakt. Op basis van metingen van grondwaterstanden lijken bomen met het opzuigen en verdampen van grondwater een belangrijke rol te spelen.

Echter, over de hoeveelheid water die bomen in stedelijk gebied transpireren is nog maar weinig bekend. Dit was de aanleiding voor Waternet, in samenwerking met deskundigen van het Laboratorium van Plantecologie van de Universiteit Gent en boomexperts van de gemeente Amsterdam, om praktisch onderzoek te gaan doen.

Wateropname van een boom

De steeds vaker voorkomende hevige regenbuien zorgen voor wateroverlast in de versteende stad. Bomen nemen door hun bladeren en diepe wortelsystemen veel water op. Wanneer een boom voldoende ruimte heeft, kan deze een grote hoeveelheid water opnemen en hierdoor wateroverlast op straat voorkomen. Begin mei 2019 zijn sensoren geïnstalleerd op twaalf geselecteerde iepen in de Stadionbuurt. Er is voor iepen gekozen omdat dit in Amsterdam de meest voorkomende boomsoort is. Een meting in juni laat zien dat een grote iep wel zo’n 300 liter aan water per dag verdampt. Dat is meer dan het drinkwaterverbruik van een gemiddelde Amsterdammer (140 liter per dag).

Het onderzoek is in gang en levert naar verwachting relevante kennis over de waterbalans en grondwaterstanden in stedelijk gebied. Waternet wil de gemeente Amsterdam helpen om waar mogelijk op een veilige manier meer bomen te gaan inzetten als middel om de stad hittebestendig te maken.

Locatie: Stadionbuurt