Nieuwezijds Voorburgwal beter voorbereid op extreem weer
Sinds begin 2021 is de gemeente Amsterdam samen met KWS bezig met de herinrichting van de Nieuwezijds Voorburgwal, onderdeel van de Oranje Loper. Met de herinrichting wil de gemeente dit deel van de binnenstad omvormen naar een aangenaam en regenbestendig stadsgebied. Wat dit voor dit deel van de Oranje Loper betekent, vertelt Wijbrand Sommer wateradviseur bij de gemeente Amsterdam.
‘Het regent vaker en harder en dat kan de stad niet altijd goed aan’, begint Wijbrand. ‘Dit komt omdat er in Amsterdam veel gebouwd is en regenwater daardoor minder goed de bodem in kan zakken. Bij een licht buitje wordt regenwater zonder problemen afgevoerd, maar na een extreme bui kan het riool overbelast raken en zorgt het water voor plassen op straat of kan het in huizen lopen. Zo zorgt regen steeds vaker voor overlast en schade aan gebouwen, huizen en infrastructuur. Door de aanleg van onder andere verschillende soorten waterbergingen zorgen we ervoor dat die overlast afneemt. Ook gebruiken we tegenwoordig ‘slim’ materiaal dat water beter doorlaat.’
De Oranje Loper heeft samen met het Programma Klimaatadaptatie van gemeente Amsterdam een mooie video laten maken over Nieuwezijds Voorburgwal en de nieuwe waterbergingen. De tekst van dit artikel gaat verder onder de video.
Video van gemeente Amsterdam waarin hydroloog Jora Slinger (Waternet) en werkvoorbereider Timo Zijl (Oranje Loper) uitleggen hoe de waterbergingen bij Nieuwezijds Voorburgwal werken.
Verminderen wateroverlast & verkoeling
De herinrichting van de Oranje Loper betreft het vernieuwen van de Nieuwezijds Voorburgwal en de straten en bruggen van de Raadhuisstraat tot en met het Mercatorplein. Wijbrand: ‘Bij de herinrichting van het zuidelijke deel van de Nieuwezijds Voorburgwal – van de Paleisstraat tot het Koningsplein – hebben we dit bijvoorbeeld gedaan door de stoep op kwetsbare plaatsen iets hoger te maken. Zo zorgen we ervoor dat het water van de huizen vandaan stroomt, in plaats van andersom. Daarnaast hebben we voor de herinrichting straatstenen gelegd met vilt ertussen. Dit materiaal laat makkelijk water door.’
Een ander probleem in de stad is dat het water niet op alle locaties in de bodem kan infiltreren op de plek waar het valt. Drainvast is hiervoor een nuttige tool. Annemarie Schuiling, bedrijfsleider bij Drainvast, legt uit: ‘Het vilt, drainvoegen, maakt het straatwerk waterpasserend zonder dat daar speciale stenen voor nodig zijn. Hierdoor is elk steenformaat en legverband waterpasserend te maken. In de Nieuwezijds Voorburgwal is een combinatie van klimaatadaptieve maatregelen toegepast, daarom hoefde slechts 25% van de stenen van een drainvoeg te worden voorzien. Het water wordt geborgen in de onderliggende bufferende fundering. Vervolgens infiltreert het water in de ondergrond en voorkomt verdroging. Doordat vervuiling bovenop de voegen blijft liggen, is reinigen met de veegmachine toereikend.
Het zuidelijke deel van de Nieuwezijds Voorburgwal is nu af en dit is gevierd met een openingsfeest op 16 juni 2022. Timo Zijl, werkvoorbereider bij het ingenieursbureau bij gemeente Amsterdam, is trots op wat er hier bereikt is: ‘Enorm fijn om te zien dat de buurt blij is met het eindresultaat’.
Bij de Postzegelmarkt, waar het zogenoemde ‘Postzegelparkje’ is aangelegd, komen alle onderdelen van klimaatadaptatie samen. Er zijn groenvakken aangelegd waaronder Rockflow is toegepast ten behoeve van de waterberging en daarmee tegen wateroverlast. Bovenop de Rockflow-elementen onder de plantvakken zijn permavoid kratjes van Tree Ground Solutions aangebracht, waaruit de planten in droge tijden water kunnen halen. Ook is er aan verkoeling gedacht: er zijn in het park negen bomen toegevoegd en er is een verlaagde speelplaats met waterpomp aangelegd. Bij extreme regelval heeft deze verlaagde speelplaats ook de rol als bassin voor overtollig regenwater. De trambaan in het postzegelpark is beplant met gras om meer groen toe te voegen in de straat. Boven dit artikel een impressie van het parkje.
Waterberging onder trambaan
In het najaar van 2022 worden er twee waterbergingen aangelegd tussen de Paleisstraat en de Prins Hendrikkade, de noordkant van de Nieuwezijds. ‘De aanleg van twee nieuwe waterbergingen is hier echt noodzakelijk’, vertelt Wijbrand. ‘Er blijft steeds vaker regenwater op de Nieuwezijds Voorburgwal staan. Dit is natuurlijk niet prettig voor de bewoners, ondernemers en bezoekers. Daarom leggen we een halve meter onder de trambaan twee waterbergingen aan: één ter hoogte van het Klimopstraatje (onder tramhalte De Kolk) en één ter hoogte van de Mosterdpotsteeg (onder tramhalte Dam).’
Hoe het werkt
De afmetingen van de waterbergingen zijn behoorlijk groot. Wijbrand: ‘Die bij het Hekelveld is straks ongeveer 115 meter bij 6 meter (326.000 L). Die bij de Mosterdpotsteeg wordt iets kleiner en meet 47 meter bij 11 meter (257.000 L).’ Beide bergingen hebben een dikte van 0,5 meter en worden helemaal opgevuld met Rockflow-steenwol. Dit materiaal bestaat voor 94% uit holle ruimte en creëert hiermee een waterberging voor 583.000 liter in totaal. ‘Dit is een duurzaam materiaal dat water heel goed opneemt. Als het regent wordt het regenwater eerst opgevangen in de kolken op straat en daarna via het riool afgevoerd naar de waterbergingen. De steenwol neemt hier het regenwater meteen op, zodat de kolken en het riool niet meer overbelast raken en er geen plassen op straat blijven staan.’
Het water kan dus snel van de straat afgevoerd worden, waarna het rustig in de bodem kan infiltreren. De waterberging is na 2 à 3 dagen beschikbaar voor een nieuwe hoosbui. Daan Los, adviseur Stedelijke Klimaatadaptatie bij Rockwool, vertelt: ’Aangezien de buffervelden direct onder het betonnen onderbed van de trambaan komen te liggen, wordt er een sterker type Rockflow toegepast dan bij de Nieuwe Zijde Zuid. Hierin kan echter nog steeds 94% van het volume aan water gebufferd worden. Daarnaast is het een volledig circulair product met een lage MKI-waarde.’
Water vasthouden voor de beplanting
De waterberging is een oplossing om het water tijdelijk vast te houden en om het vertraagd in de bodem te laten infiltreren. Maar om de beplanting boven de waterberging in droge tijden van water te voorzien, is er een passief irrigatie systeem toegepast die tijdens natte periodes juist water vast kan houden en tijdens droge periodes de leeflaag van de beplanting voorziet van water. Erwin van Herwijnen, specialist bij Tree Ground Solutions: ‘Het effect is dat de beplanting geen hinder kent van de droge periode en kan blijven groeien en dus ook verdampen (koelen) in de droge en warme periodes. Dit gebeurt met het Permavoid Capillair Irrigatie Systeem (PCIS).’
Het PCIS is een kunststof systeem waar capillaire conen verticaal transport van water mogelijk maken. Deze capillaire conen voeden een capillair textiel die een schijngrondwaterstand nabootst bovenop het krattensysteem. Er zit een beperking op de hoeveelheid water wat in dit systeem geborgen kan worden en daarom is er ook een overstort gerealiseerd die het water loost in de waterberging onder het systeem. ‘Zo kunnen we zowel water in de Permavoid units als in de leeflaag (grond) opslaan en profiteert de beplanting van ideale groeiomstandigheden.’
Andere projecten Oranje Loper: Mooie kans
Ook bij de herinrichting van de straten vanaf de Raadhuisstraat tot en met het Mercatorplein is goed nagedacht over het regenbestendiger maken van dit gebied. Wijbrand: ‘Je krijgt met zo’n herinrichting natuurlijk een mooie kans om op meerdere manieren de stad klaar voor de toekomst te maken. Ook hier leggen we de trottoirs daarom zo aan dat het water niet naar de gevels loopt, maar er vandaan. En komen er meer kolken. Daarbij planten we op de route Raadhuisstraat-Mercatorplein zo’n 70 bomen meer dan dat er nu staan. Zo worden de straten niet alleen groener, er komen ook meer groeiplaatsen voor de bomen die veel (regen)water opnemen.’ Daarnaast bieden de bomen schaduw en zullen ze het drukke stadsgebied aangenamer maken tijdens hete zomerse dagen.
Locatie: Nieuwezijds Voorburgwal, Amsterdam