De weg van de druppel

Wat gebeurt er eigenlijk met de regendruppels die op Amsterdam vallen? En wie is er verantwoordelijk voor?

Dat hangt af van waar de druppels vallen en waar ze naartoe gaan. Eén ding is zeker: water stroomt altijd naar het laagste punt. De inrichting van de ruimte heeft dus veel invloed op welke weg de druppel aflegt. Een dak vangt druppels op, vanaf daar stromen ze via een eventuele goot naar de regenpijp. Deze regenpijp is aangesloten op de riolering.

Op onverharde grond zoals in tuinen en parken, verdwijnen de regendruppels in de bodem en vullen ze het grondwater aan. Het regenwater dat op verharde oppervlakten zoals een betegelde tuin, straat of plein valt, stroomt naar de rioolput en verdwijnt in de rioolbuis.

Type riolering

Amsterdam heeft twee type rioolstelsels: een gemengd en een gescheiden stelsel.

Het gemengde rioolstelsel

Ongeveer 30% van de riolering van Amsterdam is een gemengd rioolstelsel. In de oudere stadsdelen ligt onder de straten één rioolbuis waarin regenwater en afvalwater van toilet, douche en wasmachine samen komen. Het water stroomt via de riolering en een rioolgemaal naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in Westpoort. Als het water gezuiverd is, loost de RWZI het schone water in het Noordzeekanaal.

Het gescheiden rioolstelsel

In de nieuwere delen van Amsterdam ligt een gescheiden rioolstelsel. Bij een gescheiden stelsel liggen er twee buizen onder de straat: één voor afvalwater en één voor regenwater. Vanuit elk gebouw wordt het water apart via twee buizen afgevoerd. Het afvalwater wordt vervolgens naar de zuiveringsinstallatie gepompt. Het regenwater stroomt in principe vrij door de (hemelwater)rioolbuis naar oppervlaktewater zoals een gracht of rivier. Als er ondergronds genoeg ruimte is, wordt bij het (op)nieuw aanleggen van riolering de voorkeur gegeven aan het gescheiden stelsel.

Werking rioolstelsel Amsterdam (© Waternet).

Wie is er verantwoordelijk voor het afvoeren van regenwater?

Als je de weg van de druppel volgt, kom je verschillende personen en organisaties tegen die verantwoordelijk zijn voor regenwater. Een gebouweigenaar is tot op de erfgrens verantwoordelijk voor het goed afvoeren van regenwater dat op zijn dak en tuin valt.

De gemeente Amsterdam heeft hemelwaterzorgplicht. Dat betekent dat ze verantwoordelijk is voor het opvangen en verwerken van regenwater op openbaar terrein.

In Amsterdam is Waternet de uitvoerende organisatie. Zij verwerken regenwater en beheren het rioleringssysteem. Waternet is niet verplicht regenwater af te voeren op particulier terrein, maar heeft wel een aannameplicht.

Regenwater wordt uiteindelijk geloosd op het oppervlaktewater. Het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) is verantwoordelijk voor het beheer van het oppervlaktewater, waaronder de Amstel en de grachten vallen. In Amsterdam werkt het Waterschap Amstel Gooi en Vecht samen met het Hollands Noorderkwartier in Amsterdam-Noord en het Hoogheemraadschap van Rijnland in Zuid-West. Rijkswaterstaat is vervolgens verantwoordelijk voor de afvoer van het water via de grote rivieren, het IJ en het Noordzeekanaal richting Noordzee.

Een grotere bui dan de (riool)buis

Het rioleringsstelsel in Amsterdam is berekend op een regenbui die eens in de twee jaar valt. Hierdoor kan het rioleringsstelsel gemiddeld 20 mm regen per uur verwerken. Wanneer er meer regen valt dan het rioleringsstelsel aan kan, raakt de buis vol. Het regenwater vloeit dan bij een gemengd stelsel via een overstort direct naar het oppervlaktewater, of komt op straat te staan.

Volgens het KNMI gaat het vaker en harder regenen. Bij een hevige bui die het riool niet kan verwerken, stroomt regenwater over het oppervlak naar lager gelegen gebieden. Dit kan voor wateroverlast en schade zorgen. Gelukkig zijn er maatregelen om dit te voorkomen.

Bij een toilet, gootsteen of afvoerputje dat is aangesloten onder straatniveau (zoals in kelders en souterrains) bijvoorbeeld, kan het rioolwater bij hevige regen terug het huis in stromen. Ook hier zijn specifieke maatregelen voor. Zie bijvoorbeeld de pagina van Waternet: Vuil water uit riolering in kelder of souterrain.

Slim omgaan met regen

Alleen riolen groter maken is geen oplossing voor extreme neerslag. Het is duur, er is niet genoeg ruimte voor, en de effectiviteit is beperkt: er is namelijk altijd een bui die groter is dan de buis. Daarom moeten we slim omgaan met regen.

Regen bestaat uit heel veel kleine druppels. Die bestrijd je niet met één grote maatregel; die pak je aan met vele kleine maatregelen. Door een slimme inrichting van het maaiveld, kunnen we in iedere straat en wijk regenwater tijdelijk vasthouden en bergen. Als de grond en de hoogte van het grondwater het toelaten, kunnen we water infiltreren. Als dit niet mogelijk is, kunnen we het water afvoeren richting plekken waar het geen overlast en schade veroorzaakt. Door waterrobuust te bouwen houden we druppels tegen, maar het is nog beter om gratis regenwater te benutten en te gebruiken voor het besproeien van de tuin en het doorspoelen van het toilet.

Thema’s slim omgaan met regenwater: water vasthouden en bergen, water afvoeren, water infiltreren, waterrobuust bouwen en water gebruiken.

Samen kunnen we de druppels sturen. Elke druppel telt!