GWL-terrein: de ecowijk van Amsterdam

Het GWL-terrein was de eerste ecowijk van Amsterdam. De wijk is autovrij. Er zijn woningen met ecotoiletten en groene daken. Bewoners verzorgen samen nutstuinen, bijenkasten en 63 fruitbomen. En, niet onbelangrijk, ze hebben een eigen overkoepelende vereniging.

Het GWL-terrein is een ecologische, milieuvriendelijke en autovrije wijk midden in de stad. De 600 woningen op het voormalige Waterleidingterrein in stadsdeel Westerpark zijn in 1998 opgeleverd. De wijk is gebouwd door woningbouwcorporaties en bestaat uit 50 procent koopwoningen en 50 procent huurwoningen.

Eind jaren negentig heerste het juiste klimaat om zo’n milieuvriendelijke wijk op te zetten: stadsdeel Westerpark was net opgericht en de actieve bewoners uit de Staatsliedenbuurt maakten zich hard voor een ecowijk. Ze dachten mee over het ontwerp en kregen voorrang bij het toewijzen van de nieuwe woningen.

Huishoudboekje met milieuvriendelijke tips

De oorspronkelijke bewoners kregen allemaal een huishoudboekje met milieuvriendelijke tips om hun huis te onderhouden. Ook moesten ze een intentieverklaring tekenen dat ze de milieuvriendelijke uitgangspunten ondersteunde. Nog altijd krijgen nieuwe bewoners een welkomstmap, zodat ze weten waar ze komen wonen, maar de intentieverklaring is afgeschaft. Milieubewust zijn is geen must meer.

Autovrije wijk met eco-toiletten

De ecowijk begon met 100 parkeerplaatsen voor 600 woningen. Want, zo was de gedachte, de ‘ecomens’ heeft geen auto. Dat bleek niet helemaal waar te zijn. De wijk is nog steeds autovrij, maar het aantal parkeerplaatsen is wel uitgebreid tot […]. Waarvan een deel gereserveerd voor autodelers. Bij de bouw kreeg elke woning een eco-toilet, maar bij verhuizingen werden de toiletten vaak vervangen. De nieuwe waren minder milieuvriendelijk en spoelden meer water door. Met overstromingen en verstoppingen tot gevolg. De waterafvoer was niet berekend op standaard toiletspoeling. Om wateroverlast in de toekomst te overkomen, besloten de bewoners dat ze een grotere afvoer wilden. Die hebben ze gekregen.

Water opvangen

De wijk is niet alleen milieuvriendelijk, maar ook regenbestendig: een derde van de huizen heeft een grijswatersysteem. Het regenwater wordt op het dak opgevangen, opgeslagen en richting toiletten gepompt.

Het overschot aan regenwater wordt afgevoerd via regenwaterpijpen richting de Waterleliegracht. Hierdoor komt het relatief schone regenwater niet in het rioolsysteem terecht. Regenwater loopt ook via open goten langs de weg naar de Waterleliegracht. Bij hoge waterstand wordt het overgeheveld naar de Haarlemmertrekvaart.

Daarnaast is een groot deel van de openbare ruimte onverhard, zodat het regenwater in de bodem zakt.

Wateroverlast

Ondanks alle maatregelen is er op het GWL-terrein wateroverlast, vertelt Arie Ouwekerk, beheerder en lid van de Koepelvereniging. “Door de hoge grondwaterstand lopen bij extreme regenval kelders onder. Ook Het Buurthuisje, een monumentaal pand dat een meter onder maaiveld ligt, heeft al een paar keer blank gestaan.”

Meepraten

Bij problemen zoals wateroverlast is de Koepelvereniging een uitkomst. Als de bewoners iets willen, zoals een extra grasveld, meer bomen of een nieuwe afvoer, dan komen ze bij elkaar om de plannen te bespreken. Na een vergadering en een stemronde, stapt het bestuur namens 600 woningen naar het stadsdeel. Wel zo handig. Doordat de organisatie een ledenbijdrage heeft van zes euro, kan ze bijdragen aan de plannen.

Zo groeven de bewoners samen een kuil voor een ‘hügelbed’: een kuil gevuld met takken, stammen en onbewerkte planken met daaroverheen grove compost en fijne tuinaarde. Net als een regenton houdt een hügelbed water vast.

En langs de Waterleliegracht komen knotwilgen. Hiervoor krijgen de bewoners subsidie van West Begroot.

Zelf beheren

Het beheer van de ecowijk is sowieso een gezamenlijke taak. De bewoners zijn verantwoordelijk voor de woningen en de tuinen. Ze schoffelen, verzorgen de 63 fruitbomen (waar ze ook het fruit van plukken), maken honing met bijenkasten en onderhouden de nuts- en siertuinen.

Het stadsdeel is verantwoordelijk voor de openbare ruimte. De grasdaken en de regenpijpen worden onderhouden door de VvE’s. Zij waarschuwen het stadsdeel als goten verstopt raken of dichtgroeien.

Maar toen de Waterleliegracht dicht slibde en door riet werd overwoekerd, kwam het stadsdeel niet meteen in actie. Uiteindelijk is op aandringen van de bewoners de gracht gebaggerd en leeg getrokken. Maar daarmee was de kous nog niet af.

Het stadsdeel vond de lege gracht prima, terwijl de bewoners en café Amsterdam dat zijn terras aan de gracht heeft, terug wilden naar een gracht met waterplanten. Uiteindelijk kregen de bewoners en het café hun zin, de gracht liep weer vol.